کابوس(Nightmare)
کابوس به دیدن مداوم رویا های ترسناک توسط بیمار اطلاق می شود ، به نحوی که اغلب اوقات این رویاها باعث بیدار شدن بیمار از خواب می شوند.امروزه اعتقاد بر این است که بیدار شدن بیمار از خواب را باید وجه تمایز بین کابوس که باعث بیدار شدن بیمار از خواب می شود با دیدن خواب های بد که بیمار را از خواب بیدار نمی کنند دانست. البته دیدن خواب های بد چنانچه باعث آزار بیمار شود هم باید مورد پیگیری و درمان قرار گیرد. به نظر می رسد این که بیمار از خواب بیدار شود یا نه ، به شدت بار عاطفی موضوع کابوس یا خواب بد بستگی داشته باشد . با این حال باید دقت کرد که در برخی بیماری های سایکوسوماتیک بیمار حتی بعد از ترسناکترین رویاها نیز ممکن است از خواب بیدار نشود ، همچنین گزارش شده که تنها یک چهارم بیماران مبتلا به کابوس همواره بعد از دیدن کابوس از خواب بیدار می شوند.
بیدار شدن از خواب در کابوس سریع اتفاق می افتد ، با این حال بیمار گیج نیست و جزئیات خواب بدی را که دیده به خاطر می آورد. تفاوت کابوس با ترس در خواب در این است که بیمار در کابوس تحریک اتونومیک ندارد یا تحریک اتونومیک جزیی دارد و ضمنا سایر رفتارهایی که در ترس در خواب شرح داده شد نیز در کابوس مشاهده نمی شود.بعد از کابوس ممکن است افزایش نسب در ضربانات قلب بیمار یا تعداد تنفس وی مشاهده شود ،ولی این افزایش به حدی نیست که بتواند ناشی از نرس از محتوای خواب تلقی شود.
تعیین شیوع کابوس مشکل است.اگر کابوس را به عنوان یک شکایت بیماری در نظر بگیریم شیوع آن را می توان تا 85% هم در نظر گرفت. حتی برخی مطالعات میزان بروز این علامت را در طول عمر تا 100% هم در نظر می گیرند.کابوس های با محتوای تعقیب و حمله به فرد که شایع ترین کابوس ها هستند از میزان بروز 67 تا 90 درصدی در طول عمر برخوردارند .
با این حال ،برخی بررسی ها نشان داده 8 تا 29 در صد افراد حداقل ماهی یک بار دچارکابوس می شوند و 2 تا 6 % افراد نیز حداقل هفته ای یک بار کابوس می بینند.با توجه به این شیوع بالا ، اکثراً رخ دادن یک بار یا بیشتر کابوس در هفته به عنوان اختلال تلقی می شود.
نکته جالب این است که دیدن خواب های بد در سنین کودکی شایع نیست (1.3% تا 3.9% در سنین قبل از مدرسه) .ضمنا در سنین قبل از مدسه تفاوتی در شوع کابوس بین دختران وپسران مشاهده نمی شود. شیوع با افزایش سن رو به افزایش می رود.از سنین نوجوانی وبلوغ شیوع کابوس در بین دختران نسبت به پسران بیشتر می شود و این تفاوت در بزرگسالی نیز وجود دارد.
در کودکان بروز کابوس با میزان اضطراب کودک که توسط مادر گزارش می شود ارتباط دارد.در بزرگسالی نیز بروز کابوس با برخی مشخصه های شخصیتی افراد در ارتباط است.بروز کابوس در بزرگسالی با وجود موارد زیر در بیماران در ارتباط است:
· اضطراب
· Neuroticism
· PTSD
· اسکیزوفرنی
· پدیده های dissociative
· اختلالات خواب
کابوس تحت تاثیر رخدادهای استرس زای زندگی روزمره قرار دارد.ضمنا مشخص شده که کابوس تحت تاثیر ژنتیک قرار دارد.
کابوس می تواند کیفیت زندگی بیمار را مختل کرده و به دلیل ترس از کابوس باعث خودداری بیمار از خواب و محرومیت از خواب در بیمار شود.کابوس می تواند باعث بیخوابی ، خواب ناکافی در شب و به دنبال آن خستگی وخواب آلودگی در روز شود.بنا براین وجود کابوس در برخی مشاغل که هوشیاری و دقت عمل دارای اهمیت باشد ممکن است به ایمنی و کیفیت کار آسیب وارد کند.